හංසයා...
ඉතා උසස් ගණයේ සතෙකි. නිතිය සසදලිමේ ලාංජනයද හංස රුවයි.අනුරාදපුර,පොලොන්නරුව යුගවල සදකඩපහනේ එක් තීරුවක් ද හංස පෙරහරකට වෙන් කර තිබේ. හොටෙන් නෙලුම් පොහොට්ටු එකක් හෝ තුනක් එල්ලගෙන හැඩයට නිරුපනය කරනු ලැබේ. නුවර යුගය වන විට හංස පුට්ටු අදින්නට පටන් ගනු ලැබිය. බෙල්ලෙන් පැටලිලා හොටෙන් මල් කිනිත්තක් රැගෙන නිරුපිතය. මෙම හංස පුට්ටුව මාල වලට,ඇත් දත් වැඩට, බතික් වැඩට ගෙන තිබේ.
හෙරුන්ද පක්ෂියා....
මහනුවර යුගයේ පැතිර ගිය මෝස්තරයකි මෙය. පදක්කමක් ලෙසද මැණික් ගල් අල්ලා මෙය අභරණයක් ලෙසද පලදිති. එසේම ඇත් දත් කැටයම්,ලී කැටයම් අතර දක්නට තිබේ. ගිරිඋල්ලේ ,මැද්දේපොල විහාර දොරට ඉහළ ජනේලයේ මෙම අලංකරණය ඇත.
සරපෙන්දා ....
මහනුවර යුගයේ මෝස්තරයකි. සිංහ හිසක් සහ කේසර සහිත බෙල්ල,පක්ෂි (හංස) කදක් හා පෙද, මත්ස්‍යකුගේ කොරපොතු සහිත රූපයකි. සමහර තැනක සීනි මල් කිනිත්තක් කටින්ගෙන ඇත. රිදී විහාරයේ,බබරගල විහාරයේ,ඇම්බෙක්කේ දේවාලයේ,මගුල් මඩුවේ,හගුරන්කෙත දේවාලයේ පල්ලෙක්කියක වූ පිත්තල සැරසිල්ලේ ,මල්වත්ත පන්සලේ දොරක මේ රුපය දක්නට ඇත.
ඇත්කදලිහිණියා....
ශක්තිමත් බව පෙන්වීමට නිර්මාණය කළ මෝස්තරයකි. ඇතා සිවුපාවුන් අතරත් ලිහිණිය පක්ෂීන් අතරත් ශක්තිමත් දෙදෙනෙකි.අත්කදලිහිණි රුව හිස අතෙකුගේද, කද ලිහිනියෙකුගේද ලෙසින් නිරුපිතය. පාදයෙහි ඇතුන් දෙදෙනෙකු රැගෙන ඇත. ඇම්බෙක්කේ ලී කැටයම් අතර, තබ පිත්තල කැටයම් අතර, බදුල්ලේ කතරගම දේවාලයේ පිට බිත්ති චිත්‍ර අතර මේ රුව දැකිය හැකිය.
බිතු සිතුවම් සදහා නුවර යුගයේ ගත් පාරම්පරික වර්ණ මාලාව මෙයයි...
රතු :- පිට වටය හා ඇහේ ඇතුලේ කොටස්
කහ :- රූපයේ ඇගට
කළු :- රූප මතු කිරීමට පිට වටයෙන් රේඛා යෙදීම
